Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgelerinin bir kısmı ile Güney Doğu Anadolu Bölgesinin tamamında görülen “halay” oyun türü Gaziantep yöresi halk oyunlarını da içerisine almaktadır. Yöre oyunlarında “halay” oyunlarına ait olan tüm özellikleri görmek mümkündür. Gaziantep yöresi halk oyunları icraları, müzikal zenginliği, adım çeşitliği ile halay oyun türü içerisinde önemli bir yer teşkil etmektedir.
Gaziantep yöresi halk oyunlarının oluşum sürecine etki eden unsurlar diğer tüm oyun türlerinde olduğu gibi, ilk ortaya çıktığı bölgenin tarihi arka planı, dini inançları, kutsal kabul edilen olaylar sırasında ki uygulamaları, bölgenin coğrafi şartları ve sosyo-ekonomik durumlar neticesinde oluşmaktadır.
Yazılı kaynaklarda yer alan veya kaynak kişilerin ifade ettiği bilgilere göre, coğrafi şartların Gaziantep yöresi halk oyunlarının yapısal şekil ve icraları üzerindeki etkileri incelendiğinde sözü edilen bu şartların oyunların oluşumu üzerindeki etkileri açıkça görülmektedir. Yörede coğrafi durum dağlık ve ovalık olarak ikiye ayrılmaktadır. Gaziantep yöresinde geleneksel oyun icralarının yoğun olarak gözlenebildiği Burç ve Musabeyli alanları dağlık bir yapıya sahipken, Barak ve Elbeyli bölgeleri ova ve düz arazilerden oluşmaktadır. Bu coğrafi şartlar yöre oyunlarındaki tavır çeşitliğinin meydana gelmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Yöre kültürel arka planının şekillenmesinde önemli diğer bir faktör, “göç unsuru” ve “iskân”dır. Bu özellikler yöreye ait diğer sözlü kültür ürünlerinde olduğu gibi yöre halkı tarafından yaratılmış olan halk türküleri ve halk oyunları icralarında da görülmektedir.
Araştırmacılar, Gaziantep’te yaşayan Türkmen oymaklarından olan Barakların tarihi incelendiğinde, göçer bir aşiret olarak yaşayarak iskân edilmek için sürekli savaşmış oldukları ve bu savaşlarda aralarından birçok halk kahramanları çıkarmış olduklarını söylemektedirler. Barak bölgesinde yaşanan sosyal ve siyasi olaylar, büyük acılara sebep olan savaşlar ve göçler, yöreye ait destanların, iskân çalışmaları sırasında yurdundan kopartılan Türkmen aşiretlerinin feryadı olan ağıtların yakılmasına ve olayların kahramanlarını konu alan türkülerin oluşmasına sebebiyet vermiştir.
Gaziantep yöresi halk oyunlarında halay türünün bütün özellikleri görülmektedir. Oyun icraları sırasında başta oynayan kişiye “halay başı” sondakilere ise “kuyruk” denilmektedir. Yörede eğlence pratikleri içerisinde icrası gerçekleştirilen bir halaya ortalama yirmi kişiden üç yüz kişiye kadar katılım olduğu gözlemlenmektedir. Yörede iyi oynayan halay başları düğün gibi icra ortamlarına özel okuntu (hediye) ile davet edilmektedir. İyi oyunculara ve tebercilere (müzisyen) tütsü tutmak (üzerlik yakmak), mendil, poşu, ayakkabı, gömlek hediye etmek, davulcu için davul yaptırmak, zurnacının zurnasını gümüşletmek, düğün öncesi ve sonrası geleneksel pratiklerden sayılmaktadır.
Gaziantep Yöresi Halk Oyunları İsimleri
- Arabî
- Antep Üçayağı
- Arap Kızı
- Berde
- Çiftetelli
- Çamurdöken
- Demirci
- Dokuzlu
- Esmergavli
- Fatike(kelo)
- Galata
- Havarişko
- Hızımey
- Kırıkhan (Kırıkcan)
- Koseyri
- Kereboz
- Meses
- Şirvani
- Zellocan